Дипломатски и балкански експерти велат дека најавеното решение за спорот околу името на Македонија ќе го зголеми притисокот врз водачите на Србија и Косово за конечно да го реши својот спор околу статусот и иднината на поранешната српска покраина.

“Веќе постои силен притисок врз Србија, особено од Берлин, да се донесе конечен договор со кој всушност ќе се признае Косово, а канцеларката Меркел, како и ЕУ би сакале да го видат таквиот договор до крајот на годината”, изјави Тоби Фогел за БИРН.

“Договорот за името на Македонија нема да ја смени оваа основна динамика, но можеби ќе ги поттикне претседателите на Србија, Александар Вучиќ, и на Косово, Хашим Тачи, покажувајќи им што може да се постигне со храбро водство”, рече висок соработник на Советот за политика за демократизација.

Фогел додаде дека од таа причина, “е критично кога водачите на ЕУ ќе се состанат на Европскиот совет во јуни, тие даваат зелено светло за разговорите за членство да започнат со Македонија и со Албанија, наградувајќи ги двете земји за конструктивна дипломатија и за тешки реформи”.

Новата македонска влада предводена од Зоран Заев минатата недела достигна историски договор со Грција, со цел да се стави крај на долгиот спор околу името на Македонија – иако се соочува со жестоко противење од граѓаните во двете земји.

Според договорот, Република Македонија треба да го промени своето име во “Република Северна Македонија” во замена за брз пристап во НАТО и почеток на преговорите за пристапување во ЕУ.

Македонскиот претседател го осуди договорот, кој исто така мора да оди на референдум во земјата.

Но, ако ова прашање конечно се реши, конфликтот меѓу Србија и Косово ќе биде повеќе изложен како еден од најголемите преостанати спорови на Балканот.

Ерик Горди, професор по политичка и културна социологија на Факултетот за словенски и источноевропски студии на Универзитетскиот колеџ во Лондон, за БИРН изјави дека Вучиќ е веројатно свесен дека се очекува да постигне некој вид договор со Косово сега.

“Исто така, на сите им е јасно што ќе значи договорот: признавање, силни гаранции за заштита и застапеност на малцинствата и одредена мерка на автономија за северните [српски] општини”, додаде тој.

Главната причина поради која договорот се уште не е донесен, според Горди, е дека Вучиќ “се плаши од политичките трошоци и не е свесен за политичките придобивки“.

“Ова е чудна позиција за политичар со речиси монопол на власта и речиси целосна контрола врз медиумите”, истакна тој.

Горди подвлече дека она што го направи договорот за “име” е дека и Грција и Македонија имаат “шефови на влади кои ја разбираат потребата за решавање на конфликти и се подготвени да се соочат со нивните домашни екстремисти за да го постигнат ова”. Тој додаде: “Ова не е случај во Србија и во Косово”.

Марко Кмезиќ, истражувач во Центарот за истражувања на Југоисточна Европа на Универзитетот во Грац во Австрија, за БИРН изјави дека во двата извонредни државни прашања на Балканот, околу Грција-Македонија и над Србија-Косово “не е толку очигледно дека моќта на ЕУ е иста како во случајот на Македонија, каде што грчкото вето ја отфрли кандидатурата на Македонија за евроатланска интеграција повеќе од една деценија “.

Косово, од друга страна, останува непризнаено од пет од 28-те земји-членки на ЕУ – Шпанија, Словачка, Романија, Грција и Кипар.

Тој додаде дека “токму затоа е важно точно да се знае кои се темите на споменатите билатерални состаноци кои претседателот Вучиќ ги има со своите европски колеги, бидејќи притисокот врз Србија најверојатно ќе се зголеми, но не во форма на јасни барања на ЕУ за признавање, туку преземање обликот на билатералните услови изразени од страна на посилните земји-членки на ЕУ.

“Само со соочување со минатото на потранспарентен и чесен начин Србија ќе биде подготвена да одлучи за својата иднина, со или без зголемен притисок на ЕУ”, заклучи Кмезиќ.