Услов за развој на демократиските капацитети на едно општество е редовна и здрава сеопшта дебата. За дебата се потребни најмалку две спротиставени страни, односно две тези кои ќе бидат пуштени на логички и аргументативен тест. Освен логичката издржаност на тезата, оној кој ја претставува или брани тезата треба да биде вешт оратор. Не случајно во Антика, пред сè Грција, а потоа и Рим, постоел идеал на државник, филозоф и оратор. Ако не други, тогаш сигурно секој од нас го знае Кикерон. Ако ја прочитате неговата биографија тогаш ќе видите дека опишува како државник, филозоф и оратор.

Забележливо е дека ораторските способности на македонските политичари се доста слаби. Пред сè тие не се подготвени да го држат вниманието на публиката и да имаат јасен и концизен израз. Многумина од нив имаат и говорни маани што ја влошува нивната дикција и создава пречки кај слушателот. Тоа, пак, дополнително произведува губење на внимание кај публиката. Да се потсетиме дека еден од нашите премиери имаше говорна маана дури во изговарање на две букви – л и р. Неговите демангошки способности беа толку слаби, да мораше да произведува друг тип на сила за да го одржи популизмот. Поради слабите реторски моќи за жал никогаш не успеавме да го видиме во дебата со некој негов политички опонент. На вчерашата дебата во „Само вистина“ и Богојески и Апасиев затајуваа кај некоја буква. И покрај истакнатите вербални способности на Апасиев, неговото нечујно „л“ го отежнуваше слушањето на дебатата.

Дебатата во Македонија се разбира на погрешен начин

Кога се дебатира обично се напаѓа аргументот на другиот, се бараат слабости во туѓиот аргумент и таа постапка во логиката е најбазична и се нарекува „редукција на апсурд“ на спротивното тврдење. Потем за изградување на сопствената позиција се ставаат аргументативни темели за својата теза која се изложува на логички тест од опонентот кој исто така бара некоја противречност во вашата теза. Кај нас дебатите не се сведуваат на напаѓање на аргументот на противникот, туку напад на неговата личност, тој пример во логиката се нарекува – користење на аргумент ад хоминем. Тоа е случај во кој не го напаѓате самиот аргумент туку оној кој го искажува аргументот, а тоа е сосема нерелевантно за логиката. Често се забележува и дека во јавните дебати не се напаѓа аргументот иманентно, туку се оценува и вреднува со изговарање на: „е сега кажавте глупости“ или „мало сутра“ или куп други вредносни етикети. Со тоа се поставува позиција на моќ и авторитет кој со давање на оценка го дискредитира аргументот, но не удира во неговата суштина и вистинско значење.

Трет проблем со јавните дебати е во тоа што секој може да дебатира

Така генерално се разбира демократијата низ правото секој да го изрази своето мислење. Но сепак, за дебатирање и изнесување на мислење, мора прво да изградите мислечко „јас“ и мислечки капаитети. Мислење не е иста постапка со репродукција на тврдења кои сте ги слушнале од другите, напамет сте ги научиле или сте ги искусиле во тесно поле на евиденција. Мислење е многу бременита постапка која бара влечење на импликации до недоглед. Не може секој да мисли, а тој што нема мислење како може да има право да го изразува. Правото на дебата и изразување на мислење се етаблира на просветителскиот концепт, секој да има можност да се образува односно да се просветлува. Ако сакате да се изразувате и имате мислење, мора прво да го испечете занаетот на мислење и за тоа е потребна филозофија. Не случајно мудреците од античко време барале државникот да е и оратор и филозоф.

Понекогаш во дебатите ми пречи тој недостиг на ароганција. Не може да се дебатира со секој и не смее да се учествува во дебата која е квази дебата. Дефинитивно Апасиев требаше да покаже поголема ароганција и да одбие да седне на заедничка дебатна маса со Богојески, или во најдобар случај да се однесуваше како да не е на дебата, туку на кафанска маса каде што е дозволено, жаргонски кажано „подјебавање“.

 Дебатата подразбира дијалог, подразбира прашања, подразбира слушање и занимавање повеќе со спротивната теза одошто со сопствената, дебата понекогаш значи и да се прифати спротивната теза ако за неа се изнесени повеќе аргументи. Но за жал кај нас дебата се нарекува – испитување на презентерските и шминкерските моќи на учесниците. Победник во дебатата е секогаш оној кој бил најголем мангуп, што правел најсимпатични гримаси или што делувал попаметен од другиот.

Автор: Магдалена Стојмановиќ